Бидний хэрэглээн дэх хортой химийн бодисууд:2. Эм, эмийн бодисууд

Америкт элэгний хүнд өвчинийг нэг номерын үүсгэгч нь монголд түгэээмэл шинж тэмдэг болдог архи, элэгний шар биш харин бидний хэрэглэдэг толгойны эм болох Tylenol гэхчилэн эмийн бүтээгдэхүүнд агуулдагддаг acetaminophen гэдэг бодис болох нь тогтоогдоод удаж байна. Эмийн болон эмчийн зааврын дагуу хэрэглэлээ ч side effect буюу дагуул шинж тэмдэгүүд нь сэргийлэх эсвэл эмчлэх гэж байгаа өвчнөөсөө илүү аюултай байх тохиолдол тухайн эм худалдаанд гараад нэлээд хойно илрэх нь бий. Наад зах нь эмийн рекламыг зурагтаар харж байхад side effect-ийг нь сонсоход /хуулийн дагуу зар сурталчилгаанд оруулах ёстой/ бараг л айдас төрмөөр байх юм. Ховор тохиолдолд гэнэтийн үхэл, хордолт, амиа хорлох бодол төрүүлэх магадлалтай гэхчилэн дурдахад л юу вэ эм үү хор уу гэж бодуулмаар. Зөвхөн ойрын үед гарсан мэдээллүүдээс жишээ авахад Food and Drug Administration-оос эрүүл мэндийн томоохон асуудлаас сэргийлэх зориулалттай 2 төрлийн эм,     зарим тохиолдолд харин ч уг асуудлыг үүсгэгч болж байгаа гэсэн дүгнэлтэнд хүрчээ. Энэ эмний нэг нь болох bisphosphonates /Fosamax, Actonel, Boniva/ нь osteoporosis /аарцаг яс, булчингийн сийрэгжилт/ үе мөчний өвчнөөс сэргийлэх зориулалттай ч маш ховор байдаг эрүүний ясны болон гуяны ясны сийрэгжилт /амархан хугарах, цуурах/ үүсгэж байсан нь батлагдаад байна. Иймээс эдгээр эмнүүдийн дагуул шинж тэмдэгүүд дээр зарим тохиолдолд тийм тийм өвчин үүсгэх магадлалтай гэсэн сануулгыг оруулахаар болжээ. Инээдтэй байгаа биз. Ийм юм уншчихаад нэг юмнаас сэргийлэх гээд нөгөө ясаа гэмтээх эмийг хүн уухнээ. Гэхдээ эмийн бизнес маш их мөнгөнийх тул бичих эмч, уух өвчтөн байгаа л байх даа. Нөгөө нэг нь Avandia гэдэг зүрх судасны өвчний аюулд өртөх магадлалтай сахарын шижин өвчтэй  /diabetic/ хүмүүст зүрхний өвчнөөс сэргийлэх зориулалттайгаар бичдэг эм юм байна. Гэтэл зүрхээр болж нас барсан саахарын өвчтэй хүмүүсийн 2/3-ийнх  үхлийн гол шалтгаан нь энэ эм болжээ. Түүнчлэн эмэгтэйчүүдийн цэвэршилтийн үед хийдэг гормоны эмчилгээ нь хөхний хорт хавдартай болох магадлал нь уугаагүй хүмүүсээс илүү байсан төдийгүй хавдрын хүндрэл нь илүү үхлийн аюултай гэж гарчээ. 12,788 эмэгтэйчүүдийн дунд хийсэн 5 жилийн турш хийсэн 2002 онд хийсэн судалгааны дараа анх эхэлснээс хойш 11 жилийн дараа гарч ирж байгаа  тоо баримт бөгөөд гормоны бэлдмэл ууж байсан эмэгтэчүүдийн группт хөхний хавдартай болсон жилийн хувь 0,42 буюу нөгөө уугаагүй группын 0,34 хувиас илүү байжээ. Илүү хүнд хэлбэрийн байдал нь 23,7 хувь буюу нөгөө группын 16,2 хувиас нэлээд их гарчээ. 2002 онд гарсан үр дүнг улам нарийвчлан баталж байгаа энэ. Өмнө эмэгтэйчүүд гормоны бэлдмэл уувал зүрхний өвчнөөс сэргийлээд зогсохгүй улам залуу сайхан, арьс сайтай болно гэсэн өргөн ойлголттой хэрэглэж байсан аж.
Мөн Journal of the American Medicl Association сэтгүүлд хэвлэгдсэн судалгаагаар бидний нялх хүүхдүүддээ өгвөл тархи, оюуны хөгжилд нь сайн гэж сурталчилсаны дагуу итгэж ирсэн загасны тос тийм хэмжээний үр дүн өгдөггүйг судалгаагаар гаргажээ. Загасны тосонд агуулагдах DHA буюу docosahexaenoic acid, fatty acid нь эхчүүдийн төрсний дараахь сэтгэл санааны хямралыг багасгах, төрсөн хүүхдүүд нь анхаарал нь илүү төвлөрдөг, хараа нь сайн, олон төрлийн чадвартай болдог зэрэг үр дүнтэй зэргээр сүүлийн 10 жилд гарсан жижиг хэмжээний судалгаагаар гаргаж үүний улмаас хүүхдийн тэжээлээс өгсүүлээд олон төрлийн витамин энэ тэрээг ихээр борлуулж ирсэн билээ. Тэгвэл 2 группт хувааж 2399 хүн оролцуулан судалсан энэ шинэ судалгаагаар нэг групп эхчүүдэд төртөл нь загасны тос, нөгөө группт нь яг ижил харагдах боловч ургамлын тосоор дүүргэсэн капсул өгсөн байна. Үүний дараа төрсөн эхчүүдэд сэтгэл судлалын тест, төрүүлсэн хүүдүүдэд 18 сарын дара нь оюуны чадвар, хөгжилд нь тест хийж үзэхэд ургамлын том уусан эхчүүдийн хүүхдүүдэхээс онц ялгаа үзүүлээгүй байна. Гэхдээ загасны тос нь эхчүүд, хүүхдүүдэд хор нөлөөгүй болохыг баталсан байна. Энэ бүгд жишээг дурддаг нь маш их мөнгө эргэлдэж байдаг эрүүл мэндийн салбарын реклам сурталчилгаа, эмчийн зөвлөгөөг дагаж хэзээ нэгэн цагт тусч магадгүй гэж айн урьдчилан  сэргийлж бусад хор нөлөө нь тодорхойгүй, хэдэн арван жилийн дараа илрэх нөлөөтэй химийн бодис болсон элдэв эмийг ууж, тариа тариулна гэдэг нэг талаар маш эрсдэлтэйг харуулах гэсэн хэрэг юм. Нөгөө талаар өвчин туссан тохиолдолд эм, эмийн бодисыг хэрэглэхдээ химийн бодис гэдэг утгаар нь хэрэглэснээр юуг эмчилж, нөгөө талаар бие эрхтэний зарим хэсэгт хордогдох эрсдэлээ мэдэж байхад илүүдэхгүй болов уу.
Эм, эмийн бодис зах зээлд гарахын өмнө богино хугацааны судалгаа хийдэг дээр нь америкт хөгшчүүл нэмэгдэж байгаа, тэд ихэнх нь угшмал өвчиндөө урт хугацаагаар зарим эмийг хэрэглэж байгаа үед иймэрхүү асуудлууд гарах магадлал ихтэй гэж бичжээ. Үнэхээр эм болгон ийм биш ч өндөр хөгжилтэй, ялангуяа химийн технологи нь үргэлж шинэ зүйл гаргаж ирээд, түүнийгээ маш том сурталчилгаа явуулж борлуулдаг оронд амьдарч байгаа бидний олонхид "байхгүйн ач тус" буюу эрүүл мэндийн даатгал, энээ тэрээ байхгүй байгаа нь нэг талаас сайн гэж рекламдах олон эмнүүдийг бидэнд бичиж өгөх, авах боломжийг хааж байгаа билээ.    
Мөн дараахь эм, эмийн бодисыг /химийн бодисыг/ сонгох, хэрэглэхэд өөртөө санаж байхаар жагсаалт гаргасныг минь харна уу. Үүнд:
- Олон төрлийн бодистой эм, эмийн зүйлээс зайлсхийх. Тэр олон төрлийн зүйлийн бодис бүгдээрээ таньд хэрэгтэй биш байж болно. Их бодис байх тусам дагуул үр дагавар нь илүү олон төрлийнх байх болно.
-  Эмийн нэрд нь болж /их сурталчлагдсан эсвэл мэддэг гэх мэт/ бүү худалдаж ав. Гол хэрэгтэй бодисондоо үндэслэж эмийг сонго. Ингэснээр буруу эсвэл хэрэггүй олон бодистой эмийг авахаас зайлсхийх болно.
- Хэрэв эмийг ууссанаар тус болохгүй бол эмчдээ мэдэгд. Нуугдмал өөр төрлийн өвчтэй эсвэл уг эмнээс хамааралтай болох аюултай.
- Хэрэв хүчтэй эм хэрэглэж эхлэх гэж байгаа бол энэ эмийн талаарх шинэ мэдээ, судалгаа, мэдээллийг интернэтээр хайж олж уншиж судлах нь зүйтэй болов уу.
- Нас явахын хэрээр өвдөлт тэсэх чадвар маань улам муудаж байгаа ч толгой зэргийн өвчнийг заримдаа тэсэх, массаж энэ тэрээр аргалах зэргээр эмийн бус эмчилгээг аль болох сонгох.
-Ойр ойрхон өвддөг өвчнийхөө шалтгааныг олж тодруулах гэж тэмдэглэгээ хийж үзэх. Үүнд: жишээ нь толгой өвдсөн бол тэр өдрөө юу юу идсэн, цаг агаар, сэтгэл санааны өөрчлөлт, өвдөлтийн их бага зэргээ тэмдэглэх. Магадгүй тэндээс шалтгаан олдож зайлсхийх эсвэл ядаж өвдөлтийг багасгах бололцоо олдож магад.


Эцэст нь бидний нэлээд түгээмэл хэргэлэгддэг өвчин намдаах, халуун бууруулах  эмнүүдийн таларх Costumer Report сэтгүүлд гарсан мэдээллийг оруулж байна. Эдгээр эмнүүд өөр өөр үйлчилгээтэй байдаг, зарим тохиолдолд үүсэх хор нөлөөг нь мэдсэнээр өөртөө хамгийн тохиромжтойг нь хэрэглэж эдгээрээс үүсэх магадлалтай олон өвчнөөс сэргийлж болох юм байна.
 Аспирин, айбyпрофин, напроксин нь NSAIDs (nonsteroidal anti-inflammatory drugs) буюу стеройдын бус гаралтай өвчин, хавдар бууруулах зориулалттай эмнүүд бөгөөд халуун, толгойн өвчин, сарын тэмдгийн өвдөлтийн үед хэрэглэгдэг ч зарим хүмүүст ходоод, бөөрний асуудал үүсгэж байна. Мөн зарим хүмүүсийн цусны даралтыг ихэсгэдэг гэжээ. Ер нь тэгээд хэтэрсэн бүхэн хор болно гэдгээр хэтрүүлэн ихээр хэрэглэхгүй байх нь зүйтэй билээ.

Аспирин: Aspirin буюу Acetylsalicylic acid
Anacin, Bayer, Bufferin, Ecotrin. Толгойн өвчин, бага зэргийн өвдөлт, хөндүүр болон халуун болон хавдрыг бууруулах үйлчилгээтэй. Эмч нар зарим хүмүүст судасны бөглөрөлөөс үүсэх зүрхний гэнэтийн зогсолтоос /heart attack/ сэргийлэх зорилгоор бага дозоор уухыг зөвшөөрдөг. Гэвч аспирин өөрөө ходоодны хүчлийг ихдүүлэх, ходоодны өвчин, шарх үүсгэдэг. Ходоодыг гэмтээхээс сэргийлж гадна талыг нь бүрхүүлтэй /enteric coat/ үйлдвэрлэгдэг. /Хэрэв хэрэглэдэг бол бүрхүүлтэйг нь авсан нь арай аюулгүй байхнээ/ Reye's syndrome гэдэг өвчинтэй холбоотой судалгаагаар гарсан тул хүүхдүүд тэр бүр өгөөд хэрэггүй.

Напроксин
Aleve Аспирины нэгэн адилаар өвдөлтийн үед хавдрыг сайн бууруулдаг. Өвдөлтийн үед  Аспирин, Айбyпрофин /Ibuprofen/ -ыг бодвол 4-6 цаг тутамд биш 8-12 цаг тутамд шаардагдгаараа арай давуу талтай. Гэвч нөгөө талаар Напроксин, Айбyпрофиныг аспирин оролцсон эмчилгээний үед  зөрчилдөх магадлалтай тул хэрэглэхийг хориглодог.

Айбyпрофин /Ibuprofen
Advil, Motrin IB.  Дозын ялгаа: 200 мг нь 650 мг аспирин, эсвэл аситаминофентэй тэнцдэг. Айбyпрофин зөөлөн эдийн гэмтлүүд, тухайлбал булчин, шөрмөс, арьс, судас, мөгөөрсний /strains, sprains/ өвдөлтийг намдаахад тохиромжтой. Мөн аспириныг бодвол ходоодонд үзүүлэх нөлөөлөл нь бага.

Ааситаминофен Acetaminophen:
Anacin Aspirin free, Tylenol. Ходоодонд үзүүлэх нөлөө бараг байхгүй тул ходоод муутай хүмүүс хэрэглэхэд тохиромжтой. Бусад өвчин хамдаах эмүүдээс хамгийн хүүхдүүд болон элдэв цус элдэв өвчинтэй хүмүүст хамгийн аюул багатай нь. Гэвч аситаминофен нь өвчний үед хавдрыг бараг бууруулдаггүй, хэрэв эмийн заавраас бага зэргийн илүү дозоор хэдхэн өдөр хэрэглэхэд эрүүл мэндэд хортой /toxic/ нөлөөтэй. Аситаминофеныг дунд зэргийн болон их хэмжээтэй архи, архин бүтээгдэхүүнтэй хольж хэрэглэсэн үед элэгний үйл ажиллагааг зогсоох аюултай. Үүний шинж тэмдэг нь арьс болон нүдний доторх цагаан шарлаж бөөлжис цутгах үэрэг болно.

Дашрамд дурдахад 6 төрлийн түгээмэл хэрэглэгддэг өвчин намдаах эмнүүд бусад аптек, дэлгүүрүүдийг бодвол WalMart, Target дэлгүүрүүдэд илүү хямд байдаг нь дээрх сэтгүүлээс гарсан судалгаагаар гарчээ.
Та бүхэндээ эрүүл энхийг хүсье.