Гэр бүлийн аж байдалтай холбоотой мэдээллүүд

Юта мужид хууль бус ажилчдад зориулсан хууль батлагдлаа.

Америкийн мужуудаас анх удаа Юта муж хэдийгээр Бүгд найрамдах намын хяналт бүхий танхимуудтай ч хууль бус ажилчдыг хуулийн дагуу ажиллахыг хүлээн зөвшөөрсөн “anti-Arizona” хуулийг баталлаа. Ютагийн энэ хуулийн багцанд Аризона мужийн хуулийн адил цагдаа нар гэмт хэргийн болон хуулийн жижиг зөрчлийн улмаас баригдсан хүмүүсийн цагаачлалын статусыг шалгах зэрэг хатуу нөхцөл орсон ч тус мужийн бизнес, фарм группууд, Мормон сүмийн томоохон шахалтаар уг хууль батлагдаж чадлаа. Үнэхээр бодит нөхцөл байдлыг харж үзэлгүйгээр олон мянган хүмүүсийг мужаасаа нүүх нөхцөлийг үүсгэсэн Аризона мужид батлагдсан цагаачлалын хуулийг бодвол зохих талууд харилцан тохиролцоонд хүрч хууль бус оршин суугчдыг хуулийн талаас хянах хяналтаа сайжруулахын хамт эдийн засгийн нөхцөл шалтгааны улмаас ажиллах хүчний хэрэгцээг харж үзэн тэдэнд хуулийн дагуу ажиллах бололцоог олгож байгаа учраас уг хуулийг anti-Arizona гэж нэрлэж байна. Уг хуулиар Ютад ажиллаж амьдарч байгаагаа баталсан хууль бус иргэдэд 2 жил хүртэлх хугацаатай ажиллах эрх олгох аж. Гэхдээ үүний тулд тодорхой хэмжээний торгууль төлж, гэмт хэрэгт холбогдож байгаагүй нь батлагдах ёстой юм байна. Ингэснээр тус мужийн захирагчид 2013 он хүртэл Нэгдсэн улсын Засаг захиргаатай зочин ажилчин программын талаар тохиролцох хугацааг өгөх болно гэж үзэж байна. Нэгдсэн улсын хуулиар хууль бус ажилчдыг ажилд авахад хориглосон байгаа билээ. Гэвч зарим цагаачдын эрх ашгийг хамгаалах байгууллагын зүгээс уг хуульд болгоомжлон хандсан нийтлэлүүд хэвлэгдсэн энэ тэнд харагдаж байна. Ямархуу байдлаар хүмүүс хүлээж авч байгааг тэнд сууж байгаа Монголчууд маань мэдээлэх бизээ.

Хэрэв цагаачлалын асуудлаар Обамагийн ЗГ-аас ямар нэг алхам хийхгүй бол эрх ашиг нь хөндөгдөж байгаа муж бүр өөр өөрийн зөв гэсэн нөхөөс хуулиудыг батлаж эхлэх бололтой. Beehive буюу хаагдмал гэж тооцогддог Юта муж харьцангуй дэвшил бүхий хуулийг баталж байхад харьцангуй ардчилсан бөгөөд хүн амын ¼ их хувийг цагаачид эзэлдэг, нийт хүүхдүүдийн тал хувь нь ядаж нэг цагаач ээж аавтай, фарм ажилчид ихээр хэрэгцээтэй байдаг “Алтан” муж маань ямар нэгэн алхам хийнэ байгаа гэж эрх ашиг нь хөндөгдөж байгаа бүх талууд хүлээж эхэллээ. Зарим нэг гайгүй мэдээ сонсогдож л байна. Жишээ нь LA-ийн цагдаагийн хэлтсээс хууль бус жолооч нарт зориулж дүрмээ бага зэрэг өөрчилсөн байна. DUI буюу согтуу жолооч нарыг шалгах цэгүүд дээр зогсоогдсон эрүүл, ууссан аль ч үнэмлэхгүй жолооч нарын машиныг ачуулснаар түүний дараа машинаа авахын тулд хэдэн зуугаар ч зогсохгүй мөнгийг төлөх хэрэгтэй болдог билээ. Тэгвэл шинэ дүрмээр хэрэв жолооны үнэмлэхгүй хүн зогсоогдсон бол түүний машиныг уг машины бүртгэлтэй эзэн нь ирж авч явж болохыг зөвшөөрсөн байна. Ингэснээр цагаачид нэлээд мөнгийг хэмнэж, нөгөө талаас цагдаа нар жинхэнэ гэмт хэрэгт анхаарууллаа хандуулах бололцоог өгч байна гэж сонинд дурджээ. Аризона гэснээс эмнэлэгүүдийг хууль бус гэж шижиг төрүүлж буй өвчтөнийг хууль сахиулагч байгууллагуудад мэдэгдэх, энэд төрсөн хүүхдүүдийг автоматаар иргэн болгодог үндсэн хуулийг өөрчлөлтийг өөрчлөхийг Supreme Court-д хүчтэй тулгах зэрэг заалтууд бүхий 5 хуулийн заалт өнгөрсөн 7 хоногт мужийн Сенатад орж ирээд уналаа. Үүнд мужийн бизнес бүлгүүд үүний дотор тус мужийн худалдааны танхимаас шахалт нөлөө үзүүлсэн гэж үзэж байна. Тус танхимын даргын өгүүлж байгаагаар өнгөрсөн оны 4 сараас хэрэгжиж эхэлсэн цагаачдын эсрэг хатуу SB1070 хууль улс даяар болон дэлхий нийтийн анхаарлыг тэгж татна гэж хүмүүс, түүний дотор би ч гэсэн тооцоолоогүй байсан билээ. Гэтэл тэдний зүгээс үүссэн энэхүү сөрөг уур амьсгалын улмаас мужийн жуучлалын бизнес 15-150 сая долларын алдагдал хүлээсэн гэж тэрээр өгүүлжээ.

Бензин
Өнгөрсөн намар $80 байсан газрын тосны 1 баррелын үнэ дэлхийн зах зээл дээр $100 гараад байна. Дэлхий нийтээр эдийн засгийн байдал сайжирч эхэлсэн, Энэтхэг, Хятадын нэмэгдэж байгаа бензиний эрэлт зэрэгт үндэслэн газрын тосонд орж байгаа хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж байгаа болон Libya, Арабын улсуудад гарч байгаа тогтворгүй байдал зэрэг үний өсөлтөнд түлхэц өгчээ. Дээр нь бензиний үнэнд нөлөөлдөг өөр нэг үзүүлэлт бол түүнд ноогддог татварууд юм. Жишээ нь Европт бензин өндөр үнэтэй байдаг нь тэнд татвар өндөртэйгээс шалтгаалдаг аж.

Хот, район, зип кодоор ойр байрладаг хамгийн хямд бензин байгаа түгээгүүрийн газруудын жагсаалтын гаргаж авч болдог www.GasBuddy.com www.SactoGasPrices.com сайтуудаас харвал нэгдсэн улсын бензиний дундаж үнэ $3.57 байхад Калифорний дундаж $4.019, Сактогийнх $3.97 байна. Калифорнид бензиний үнэ бусад мужуудаас арай их байдаг нь бидний заримынх нь боддог шиг бензин түгээгүүрийн газрууд илүү орлого олох гээд үнээ өндөр тогтоодогт биш, бензинд ноогдуулдаг нэгдсэн улсын татвар /галлон тутамд 18.4 цент/ дээр нэмээд мужаас авдаг татвар нь /галлон тутамд 35.3 цент/ бусад мужуудынхаас их байдагт юм байна. Америкийн хэмжээгээр түгээгүүрийн газрууд нэг галлон бензин тутмаас дунджаар 11-12 центийн ашиг олдог гэнэ. Хэрэв тэд бензиний үнээ илүү тогтоовол жолооч нар тэр бүр зогсож бензин авахгүй. Иймд тэд түгээгүүрийн газар байрлах дэлгүүрийнхээ орлогоор ашигаа нэмэгдүүлдэг ажээ.

Цалинтай чөлөө авч болдог Калифорний “Family Leave Law” хууль
Калифорн, тэр дундаа Бэй Ариад улам олон Монголчууд хууль ёсоор /бичиг баримтаараа/ ажилладаг болоод байгаа тул тэдэнд хамааралтай нэгэн хуулийн талаар мэдэж байхад илүүдэхгүй байхаа. Калифорнид 2002 онд батлагдаад 2004 оноос хэрэгжиж эхэлсэн уг хуулиар хуулийн нөхцөлийг хангасан ажилчин шинээр төрсөн хүүхдээ /аав нь ч гэсэн/ болон хүнд өвчтэй байгаа төрөл саднаа /эцэг эх, үр хүүхэд, хань нөхөр/ асрахаар 6 долоо хоног хүртэлх цалингийнхаа 55 хувьтай тэнцэх хэмжээний /7 хоногт 987 доллар хүртэлх/ мөнгөтэй чөлөөг авч болдог юм байна. Энэхүү тэтгэмж нь ажил олгогчдоос хуулийн дагуу төлдөг мужийн тахир дутуугийн сангаас /State Compensation Insurance Fund/ мужийн Employer Development Department –ийн удирдамжийн дор төлөгддөг тул танай байгууллага болон эздээс чинь нэг ч доллар гарахгүй. Энэ нь цалингүй чөлөө олгодог болон жижиг бизнесийг орхидуулдаг нэгдсэн улсын “Family Medical Leave Act”-аас илүү хүмүүст ашиг тустай хууль билээ. Гэвч үүний талаар Калифорний зарим ажилчид мэддэггүйгээсээ болон хэрэв чөлөө авбал халагдаж магад гэсэн айдсаасаа болоод авч чаддаггүй гэж судалгаагаар гарчээ. Дашрамд дурдахад Worker compensation буюу ажлаа хийх явцдаа гэмтэж, өвдсөн тохиолдолд хэн буруутайгаас үл хамааран мөн дээрх сангаас тодорхой хэмжээний тэтгэмж авдгийг та бүхэн мэдэж байгаа. Энэхүү даатгалыг тухайн байгууллага, эздүүд бүртгэлтэй ажилчин бүртээ хийж тодорхой төлбөрийг мужид тухайлбал Employer Development Department-д төлж байдаг. Энэ даатгал нь хувийн эрүүл мэндийн даатгалаас өөр бөгөөд зөвхөн ажилтай холбогдож гарсан гэмтэл, өвчлөлтэй холбоотой зардлыг тухайлбал эдгээртэй холбоотой эмнэлгийн зардлуудыг төлдэг. Хэрэв гэмтэл бэртэл чинь ажлын улмаас гарсан бол очсон эмнэлэг, эмчдээ үүнийгээ мэдэгдээрэй. Мөн гэмтлийнхээ талаар эзэн, даргадаа аль болох хурдан мэдэгдэх хэрэгтэй. Тэд таньд /first aid буюу маш хөнгөн гэмтэл л биш бол/ Claim Form цаасыг бөглүүлэхээр өгнө. Үүнд хэзээ, хаана, яаж гэмтсэн зэрэг мэдээллүүдийг авна. Үүнийгээ бөглөөд өгсний дараа дарга чинь мужийн Employer Development Department уруу илгээнэ. Үүний дараа тус байгуулагаас тантай холбогдож ямар ямар бэнэфит авч болох талаар мэдээлэх болно. Хэрэв таны хүсэлт чинь батлагдвал уг сангаас эрүүл мэнд, эмнэлгийн болон түүнтэй холбоотой замын зардлууд төлөгдөх болно. Мөн таны өвчин, гэмтлийн улмаас ажиллаж чадахгүй байгаагийн улмаас алдагдсан цалингийн тодорхой хувь буюу цалингийн 2/3 хувийг /7 хоногийн минимум цалин $126, махимум $490 гэж тооцно. Өөрөөр хэлбэл 126 доллараас бага авдаг байлаа ч 126 доллараар тооцож бодно гэсэн үг./ энэ сангаас төлөх болно. Үүнийг түр зуурын тахир дутуугийн тэтгэмж гэдэг бол хэрэв гэмтэл бэртлийн улмаас насан туршийнх буюу ажлын зах зээл дээр өрсөлдөх чадварыг чинь алдагдуулсан бол “permanent disability benefit’ байнгын тэтгэмж олгох болно. Мөн ажлын улмаас нас барсан хүний ар гэрд олгох тэтгэмжийг мөн энэ сангаас гаргадаг ажээ. Гэмтэж өвдсөн ажилчин 3 хоногоос дээш хоногоор ажилгүй байсан тохиолдолд түр зуурын тахир дутуугийн тэтгэмжийг төлж эхлэх ба 14 хоног тутамд тэтгэмжийг явуулах болно. Гэхдээ дээрх “хүлээлтийн” гэгдэх 3 хоногийн цалинг хэрэв 14 хоногоос дээш хугацаагаар өвчтэй байсан, эсвэл эмнэлэгт хэвтсэн тохиолдолд тус тус олгоно гэж тус байгууллагаас гаргасан гарын авлагат дурджээ. Харин та ажилдаа эргэж орсон тохиолдолд болон таныг эмчилж байгаа эмчээс ажиллах боломжтойг тодорхойлсон, дээд зэргээр сайжирсан тодорхойлолтыг гаргасны дараа уг тэтгэмж зогсох болно. Дэлгэрэнгүй мэдээллийг http://www.statefundca.com/ сайтаар орж үзээрэй.

Таны цалин нэмэгдээгүй ч арай хэдэн доллараар илүү чек авч байгаагаа та бүхэн анзаарсан уу? Энэ нь 2011 оны 1-р сарын 1-ээс хэрэгжиж байгаа татварын кодний өөрчлөлтийн улмаас та бүхэн ашгийг нь хүртэж байгаа юм. Өнгөрсөн жил батлагдсан өөрчлөлтөөр Нийгмийн даатгалын татварыг / Social Security Payroll tax/ 2 хувиар багасгасан буюу цалингийнхаа 6.2 хувийг суутгуулдаг байсан бол 4.2 хувиа суутгуулж байгаагаас үүдэж цалин чинь нэмэгдээгүй ч таны авч байгаа мөнгө чинь бага зэрэг нэмэгдсэн билээ. Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн хувьд буюу нийгмийн даатгалын татварын зарим хэсгийг төлөх ажил олгогч байхгүй хүмүүс 12.4 хувийг төлдөг байсан бол одоо 10.4 хувийг төлөх болж байна. Ер нь амьдрал тань хүүхэдтэй болсон, гэрлэсэн гэх мэт татварын холбогдолтой ямар нэгэн өөрчлөлт гарвал W-4 формыг дахин бөглөж ажил олгогчдодоо өгвэл таны цалингаас авч үлдэх суутгалуудад зохих өөрчлөлтүүд орж явах болно.

Калифорний шинэ жолооны үнэмлэх удаж ирж байгаа нь
Өнгөрсөн оны 10-р сараас эхлэн Калифорнид шинээр авч байгаа болон сунгуулж байгаа хүмүүст шинэчлэгдсэн жолооны үнэмлэх олгож эхэлсэн билээ. Сүүлийн саруудад шинээр жолооны үнэмлэхэд өргөдөл гаргасан болон сунгуулахаар гаргасан хүмүүс үнэмлэх нь хэдэн сараар ирэхгүй хүлээгдээд байгаа нь тэдний бичиг баримтанд биш, харин энэхүү шинэ үнэмлэхийг үйлдвэрлэхэд гарсан асуудалтай холбоотой юм байна. SacBee сонинд бичсэнээр Калифорн мужийн жолооны үнэмлэхийг үйлдвэрлэхээр шалгарсан L-1 компани үнэмлэхийг маш их нууцлалын систем болон технологийн өндөр түвшинд хийж байгаа ба зарим нэг технологийн шийдлийн асуудалтай тулгарсны улмаас ийнхүү хугацаандаа нийлүүлж чадахгүй байгаа гэнэ. Өнгөрсөн онд үйлдвэрлэгдсэн үнэмлэхүүд анхны гэрээ хийхэд тавьсан нөхцөлийг хангаагүй DMV-ээс эдгээрийг нь үйлдвэр үрүү буцаан илгээсэн ажээ. Тус үйлдвэрийн Сакто дахь салбарынхан өдөр шөнөгүй ажиллаж байгаа ба удахгүй хүмүүс үнэмлэхээ хугацаанд нь авч эхлэх байхаа. Тэр болтол DMV-ээс үнэмлэх шинээр авахаар болон сунгуулахаар мөнгөө төлсөн хүмүүст 90 хоногийн хугацаатай түр үнэмлэх /цаасан/-ийг автоматааар хэвлэж илгээж эхэлсэн байна.

Машинаа дахин санхүүжүүлэх талаар
Нэг хүн энэ талаар лавласны дагуу энэ талаар сонирхож байгаа бусад хүмүүст дараахь мэдээллийг хүргэе. Машин худалдан авахдаа дилерүүдийн рекламдаад байгаа бага хүүтэй эсвэл 0 хүүтэй зээлийг тэр бүр хүмүүс авч чаддаггүй билээ. Гэхдээ цагийг нь олж дахин санхүүжүүлснээр гайгүй хүүтэй зээл олоод авах боломж бий. www.moneyAisle.com сайт таныг өөрийн ойр хавийн банк санхүүгийн байгууллагуудын зээлийн хүүг харьцуулах бололцоог олгоно. Уг сайтад зип код, машины марк, майл, авсан үнэ, зээлийн хэмжээ, он, кредит оноо зэрэг мэдээллүүдийг хийснээр дээрх байгуулагуудаас /3-20 гаруй/ тавьж байгаа саналуудыг шууд харах болно. Та тэдгээрээс нэгийг сонгомогц тухай байгууллага таны кредит оноог шалгаад таньтай холбогдож санхүүгийн гэрээг эцэслэн байгуулах болно. Мөн та бүхэн банк санхүгийн газар уруу шууд холбогдсоноор тэдний саналыг сонсох бололцоотойг юу эс андах вэ. www.autos.yahoo.com, www.bankrate.com сайтуудаас та ямархуу хэмжээний хүүтэй зээлэнд нөхцөлийг нь хангаж байгааг харж болно. Bankrate сайтын тооцоо нь таны кредит оноог автоматаар 720 болон түүнээс дээш гэж тооцоолдог болохыг анхаараарай.

Та бүхэндээ сайн сайхныг хүсье.