Өнгөрсөн жилд Бүлүүмингтон хотын Төвд Монголын соёлын төвд болдог Монгол зусланд Сакрамэнтo хотоос Монгол хүүхдүүддээ авч явахаар төлөвлөж байсан ч авч явах эцэг эхчүүдийн тоо хүрэлцээгүй улмаас болиход хүрсэн билээ. Гэсэн ч тэсэн хүлээж байсан 10-аад хүүхдүүддээ зориулж зуслан зохион байгуулахаар шийдэж төлөвлөөд эцэг эхчүүдтэйгээ ярилцахад тэд дуртайяа дэмжсэн юм. Ийнхүү Мига, Манда би гэсэн эцэг эхчүүдийн төлөөлөл экологийн нөхөн сэргээлт, боловсролын чиглэлээр ажилладаг WildPlaces байгууллагатай /www.wildplaces.net/ хамтран жижиг том оролцсон 13 хүүхдүүдэд Сактогийн Монгол Хүүхдүүдийн Анхны Зусланг 7-р сарийн 19-22-ийн хооронд амжилттай зохион байгуулсан билээ. Энэхүү аяллын тэмдэглэлийг та бүхэндээ хүргэе.
1. Бэлтгэл буюу асуудлуудыг шийдвэрлэсэн нь
Төлөвлөснөөс хойш нэг сарын дотор хамтран ажиллах газартайгаа имэйлээр харилцах, үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг хамтарч гаргах, эрүүл мэнд, хариуцлагаас чөлөөлөх болон авч явах, анхааруулах зүйлсийн жагсаалт зэргийг бэлтгэх, эцэг эхчүүдээр гарын үсэг зуруулах, аяллын ерөнхий төлөвлөгөө, газрын зургаа бэлтгэх гээд бичиг цаастай холбоотой зүйлсээ амжуулчихлаа. Зусланд явахын өмнөх өдрүүдэд Мига бид хоёр нийт хүмүүстээ хийх, бэлтгэх хоол хүнсээ төлөвлөх, мөнгө сангаа зохицуулж хүрэлцээтэй, бас чанартай хүнсний зүйл авах, бүх хүүхдүүддээ зориулж ижил подвалк хийлгэхээр шийдсэн тул захиалах газар хайх зэргээр амьсгаа өндөртэй ийш тийшээ давхицгааж подвалкоос бусдыг нь гүйцээв. Ярилцаж тохиролцсон орос хэвлэлийн газрын үнэ, подвалкны материал, хугацаа зэрэг нь санасанд хүрсэнгүй тул болиод өөрсдөө хийхээр шийдэж гар урлал хийх зүйл зардаг дэлгүүрээс бэлэн зурагнуудыг компьютерээр хэвлээд индүүддэг цаас, тэнгэрийг бэлэгдэж цэнхэр өнгөтэй подвалк сонгож худалдаж авлаа. Тэгээд дунд насны ээжүүд гэхэд яахавээ, зургаа сонгоод хэвлээд подвалк дээрээ наагаад авлаа. За ингэд бүх юм цэгцрээд байтал яг нэг өдрийн өмнө 2 дахь жижиг автобус маань /van/ биднээс үл шалтгаалан явах боломжгүй болж гацаанд орох шахав. Гэсэн ч 3 толгой зэрэг ажиллаж ямар ч байсан бүх асуудлаа шийдээд 19-ны өглөөний 6:30 гэхэд замдаа гарлаа.
2. Sequoia & Kings Canyon National Park-уудаар
Эхний өдөр төлөвлөгөө их шахуу байсан тул бараг зогсолтгүй давхисаар Sequoia & Kings Canyon National Park-d ороод ирэв. Үүдэнд төлбөр төлөхгүй 3-хан амралтын өдрийн нэгийг сонгож аяллаа тааруулсан байсан тул 40 доллар хэмнээд авлаа. Sequoia хэмээх дэлхийн хамгийн том, урт настай моднууд, түүний дотор General Sherman буюу ойролцоогоор 2300 гаруй настай дэлхийн хамгийн том модыг үзэж, зургаа даруулж, Sierra-Nevada уулсын үргэлжлэл Kings Canyon уулсын үзэсгэлэнт өндөрлөгүүд дээр зогсож, Grizzly болон Roaring River 2 өвөрцөц урсгалтай хүрхрээн дээр алхаж очин сэрүүцэн уулын замыг өгсөж уруудан давхисаар Quaking Aspen хэмээх байрлах газраа ирцгээлээ. Замдаа харанхуйд яаж майхнаа босгоноо гэж санаа зовж байсан ч азаар WildPlaces байгууллагын ажилтан Ian Herrick бидэнд зориулсан майхан, сандал зэргийг аль хэдийн бэлтгэн бэлэн байлгаж байсан тул жаахан юм идээд, маргаашийн төлөвлөгөөгөө сонсоод, майхнаа хуваарилуулж аваад л бүгдээрээ унтаад өгцгөөлөө. Уулын замаар их удаан явсан тул зарим хүүхдүүдийн дотор эвгүйцсэнийг эс тооцвол богино хугацаанд их зүйлийг амжуулж маш амжилттай явцгаасан гэж дүгнэцгээв.
3. Зулзаган Sequoia модыг усалж, нүцгэн хаданд авирлаа.
Өглөө босоход шувууд дуугарч, мод үнэртээд маш сайхан байлаа. Өглөөний хоолоо бэлтгэхийн хамт өдрийн хоолны сэндвичээ бэлтгээд амжлаа. Ингээд өглөөний хоолоо идсэний дараа өглөөний тойргоо хийж бие биетэйгээ болон миний танил WildPlaces байгууллагын дарга Mehmet McMillan болон бусад ажилтнууд-багш нартайгаа танилцаж мөн өдрийн төлөвлөгөөгөө сонсов. Мөн тэд бидэнд пластик савтай ус бага хэрэглэж байхыг зөвлөж байгууллагын лого бүхий усны төмөр сав, дэвтэр, бал бэлэглэлээ.
“Trial of 100 Giants” буюу 100 аварга модны жимээр алхаж James болон Ian багшийн модны талаар, шилмүүст модны ялгаануудын талаар болон аварга Sequoia мод яагаад урт насалдаг болохын нууцын талаар яриа сонсож, хэд хэдэн модны Англи нэрийг цээжилж, аварга модны боргоцой нь жирийн модны боргоцойноос хамаагүй жижиг боловч илүү онцлог чанаруудтайг нь мэдээд авцгаалаа. Ярианы явцад бид модны холтос, шилмүүсүүдийн ялгааг сайн ажиглан харж, тэмтэрч хүртэл үзэж, зарим хүүхдүүд дэвтэртээ тэмдэглэгээ хийж байлаа. Үүний дараа машинаасаа ачиж ирсэн уснуудаа буулгаж түрдэг тэргэнд түрээд ойн чөлөөнд тэдний тарьсан зулзаган Sequoia моднуудыг услав. биднээс хойш ч 2, 3 мянган жил наслаж аварга биет болох бяцхан моднуудыг усалж нэмэр болсондоо бид баяртай байлаа.
Тэгээд бидэнд үдийн хоолоо идэх газруудын талаар санал болгоход хүүхдүүд мэдээж голын эргийг сонголоо. Бид устай газар ирнэ гэж төлөвлөөгүй байсан тул усны хувцас авч гараагүй билээ. Гэсэн ч үдийн хоолны дараа хүүхдүүд бараг бүгдээрээ ус уруу орцгоож, томчууд нь ядаж хөлөө дүрж, толгойгоо норгоцгоов.
Мөн хамтдаа сайхан сууж байгаа цагийг ашиглан “Сайн хүн, сайхан сэтгэл” гэсэн сэдвээр Цэгмаагийн блогоос болон Эрдэнийн сайн Субашид-ийн хэсгээс авч бэлтгэсэн материалыг хүүхдүүдэд тарааж тэдний бодлыг сонсож, өдөрт ядаж нэг сайн зүйл өөртөө, эсвэл бусдад зориулж хийх, сайн сайхныг хэлж ярьж, мөрөөдөж тэмүүлэх хэрэгтэй талаар болон бид нар үндсэн иргэдээс 2, 3 дахин илүү хөдөлдмөрлөж байж тэдний хэмжээнд амжилтанд хүрэх боломжтой болох талаар бага зэрэг “ухуулга” хийгээд амжлаа. Хүүхдүүд маань ч зөв сайхан хүмүүжилтэй болох нь тэдний ярианаас илт байлаа.
Ингээд хаданд авирах газар уруугаа хөдөлцгөөлөө. Тэнд өглөөнөөс эхлэн 3 багш биднийг авирахад зориулж бэлтгэл ажлыг хийж байсан ба тэднийг хүлээх зуур Susan багш өөрийн “тоглоомууд”-аа хүүхдүүдэд үзүүлж тэднийг зугаацуулав. Ингээд багш нар ирж биднийг хаданд авирах газар уруу авч явлаа. Нэлээд уруудаж байж зорьсон газраа ирлээ. Тэд бидэнд зориулан өөрсдийн болон найз нөхдийхөө янз бүрийн размерийн хувцас бэхэлгээг авчирч бэлдсэн байлаа. Юуны өмнө багш нар хувцас, малгай, гутал, бэхэлгээгээ хэрхэн өмсөхөөс эхлэн аюулгүйн заавар зөвлөгөөг өгч өөрчдийн биеэр бүх бэхэлгээг хувцсыг шалгаж өмсүүлэв. Биднээс анхны алтан хараацайгаар Мөнгөөнөө маань тодорч хамгийн эхний авирлатыг амжилттай хийлээ. Түүний дараа хүүхдүүд өрсөлдөн авирч, зарим нь бүр цагаар уралдан авирч хамгаалтанд зогсч байгаа багш нараа нэлээд “ядраав”. Хамгийн бяцхан авирагч болсон манай дунд хүү Тэнүүнээ бэхлэгээ байхгүй байсан ч нэхсээр байгаад бэхэлгээ уяагаар “захиалан” хийлгэж аваад хадны дунд нь хүртэл авираад буулаа. Харин босоогоороо зогсох шахуу байрлалтай буухдаа их дуртай байв. Анх удаа авирч үзэж байгаа гэхэд хүүхдүүд маань мундаг байсан ба нэлээд зориг шаардаж зорьсон газарт хүрдэг тул эдгээр авиралтууд тэдний маань өөртөө итгэх итгэл, урам зоригийг нэмсэн нь лавтай.
Ингээд хүүхдүүд нэлээд өлсөж ядарсан байсан тул ахуйхан оройн хоол хийхээр шийдэж бургер дээр нь монгол сайхан будаатай хурга, шөл хийж идэцгээлээ. Өдрийн жижүүрүүд халаасан усанд аяга тавгаа угааж цэвэрлэлээ.
Би багш нартай цуг оройны товч уулзалтанд орж маргаашийн төлөвлөгөөг тодруулаад авлаа. Хүүдүүд гал түлж тойрч суугаад маршмоллоу хайлуулж инээд хөхрөлдөн их л зугаатай сууцгааж байлаа. Тэдэнд маргааш 7 босох ёстойг сануулж унтахыг ”санал болгоход” тэднийг майхан уруу нь үдэж оруулаад өөрөө унтахаар хэвтсэн ч тэдний дүнгэр дүнгэр ярилцах нь чихэнд сонсогдож байсан ч удалгүй тасраад нэг мэдэхэд өглөө сэрлээ.
4. Willow хэмээх Уд мод тарьсан болон Монголынхаа талаар сурталчлав.
Маш сайхан өглөө байлаа. Америкт энд тэнд олон газар кампин хийж гадаа майханд унтаж байсан боловч энэ газар шиг шувууд шулгинасан, мод үнэртсэн сайхан ойтой одоохондоо таараагүй юм байна. Магадгүй алслагдсан өндөр уулын ой болохоор хүн бага ирдэг тэгээд ан амьтан, шувууд элбэгтэй байдаг байхаа даа.
Өглөөний цайны дараа тойргоо тойрч өдрийн төлөвлөгөөгөө болон U.S Forest Service-ийн 2 ажилтныг бидэнд танилцууллаа. Тэд монголоор уд гэж орчуулагдаж байгаа модыг тарих үйл ажиллагааг удирдах аж. Энэ модноос бидний сайн мэдэх аспирин гэдэг эмийг хийдэг гэдгийг мэдэж авлаа. Моднуудыг цэцэг алгалсан сайхан хөндий дундуур урсан жижиг горхины эрэг дагуу суулгах юм байна. Нөгөө хоёр маань бидэнд хэрхэн суулгах, услах талаар зөвлөгөө өгч жишээ үзүүлсний дараа бид ажилдаа орлоо. Хүүхдүүд бүгдээрээ анх удаа мод тарьж үзэж байсан тул сэтгэл нь хөдөлсөн нь илт байлаа. Би тэдэнд та нарыг 5 жилийн дараа дагуулж ирэх үед өндөр сайхан ургасан байна гэхэд тэд бүр ч баярлацгаав. Үүний дараа зарим нь хоол ундаа бэлтгэж байх хооронд эрэгтэйчүүд маань модоо үхрээс хамгаалсан торон хашаа дор нь босгоод авлаа. Ингээд кампин уруугаа буцаж очоод хүүхдүү маань чөлөөт цагаа тоглож өнгөрөөж Мига бид хоёр нэлээд гайгүй сайхан хоол /салат, нухсан төмс, чанаж амталсан гоймон, шарж соусаар амталсан гахай, үхрийн мах/ хийхээр төлөвлөсөн төдийгүй орой нь шөний явган зугаалгатай тул оройн хоолоо бэлтгэх ажилдаа эртхэн орлоо. Жижүүрүүд маань ч гэсэн бидэнд тусалж хоолоо бэлэн болголоо. Сэтгэл гаргаж зүтгэснийх хоол маань амттай боллоо. Оройн хоолны дараа Монголын талаар “Mongolian Culture Awareness” активити хийхээр төлөвлөсөн байсныгаа явууллаа. Эхлээд Монголын талаар товч мэдээллийг Америк багш нартаа зориулж өглөө. Үүнд энд байгаа Монгол коммунитигийн талаар, ямар ямар бахархал, соёл бид нартай цуг ирснийг болон бидний ихэнх нь боловсролтой сайтай, залуу, ирээдүйнхээ төлөө шантралгүй ажилладаг ажилсаг хүмүүс болохоо дурдахаа мартаагүй ээ. Дараа нь хүүхдүүд, томчууд маань Монголынхоо юунд нь хамгийн дуртай болон юугаараа бахархдаг талаар ээлжлэн өгүүлцгээсэн тэднийгээ харахад үнэхээр бахархмаар байсан шүү. Үүний дараа хүүүхэд, томчуул бүр өөрийнхөө нэрийг англиар орчуулж тайлбарлалаа. Монгол нэрс үнэхээр сайхан утга, билэгдэлтэй шүү. Дараа нь шөнийн явган аялалд гарах үеэр багш нараас 2 нь ч Монгол очих хүсэл төрчихлөө гэсэн нь бид хэд Монголоо сайн рекламдаж чадсаных гэж дотроо баяртай байлаа.
5. Шөнийн аялал
Аялалд гарахдаа нэг нэг гар чийдэн эсвэл толгойн дээрээ жижиг гэрэл асааж хэдэн багш нарыгаа урд хойноо гаргаад майхан байрлаж байсан газрын цаад хөндий үрүү хөдөлцгөөлөө. Эхлээд нэгэн хос нүд бидний гэрлийг ойлгон гялтганаж байгаатай тааралдаж жаахан айсан ч багш нар зүгээр гөрөөс гэснээр тайвшрав. Цааш явах замдаа баавгайн баастай таарав. Аялалд гарахын өмнө энэ ойд хар гэж нэрлэгддэг баавгай амьдардаг гэсэн тул хүүхдүүд энэ талаар, жишээ нь хэрэв баавгай гараад ирвэл яах вэ, ноцолдвол бид нар дийлэх үү гэхчилэн зөндөө ихийг асууж шалгааж амжсан юм. Тэд энэ ойд баавгай хүнийг оролдох нь бараг үгүй, хэдхэн тохиолдолд жишээ нь бамбарууш эх хоёрын дунд зогсож байгаа болон идэх юм идэж байх үед нь оролдох хоёрт л дайрах магадлалтай, бусад үед яах ч үгүй гэж биднийг тайвшруулсан юм. Цааш нь жижиг хорхой, урагамал, модны талаар ихийг сонсож харж явлаа. 30-аад минут алхсаны дараагаар нам гүн ойд цоорхойд нэгэн унасан модон дээр сууцгааж гэрлээ унтрааж бараг толгой дээр яралзах оддыг харцгааж, юу ярилгүйгээр чимээ чагнан сууцгаалаа. Бидний ихэнх нь шөний хайкин хийж үзээгүй байсан, мөн чимээгүй шуугиантай хотоос хол жинхэнэ байгальд ингэж суух шиг сайхан юмгүй санагдаж байлаа. Майхан уруугаа буцахад хүүхдүүд маань хэдийгээр ядарсан ч гал түлж тойрч суугаад эцэс төгсгөлгүй яриагаа дэлгэж инээлдэж хөхрөлдөн шөнийн 1 цаг хүргээд унтацгаалаа.
6. Гэрийн зүг урилгатайгаар болон Exeter хотоор
Өдөржингөө хуурай хоолтой байх тул өглөө хүүхдүүддээ сайхан төмстэй шөл хийж талхтай идүүлээд кампингаа хурааж бэлтгэх, машиндаа ачих ажилдаа орцгоов. Бид хэд өөрсдийн ажлаа амжуулж дуусаад нөгөө багш нартай туслаад дараа нь өглөөний тойрогтоо зогслоо. Багш нар ам өрсөн манай хүүхдүүдийг магтаж тэдний байгууллагаас хамтран зохион байгуулдаг Lake Tahoe-д 10 сард болох байгаль хамгаалах чиглэлээр зүтгэдэг хүүхдүүдэд зориулсан конференсд хүүхдүүдийг урьж замын зардал, буудлыг даах боломжтойг мэдэгдэв. Ингээд багш нартайгаа баярлалаа, баяртайгаа хэлцгээж зургаа татуулцгаагаад хөдөллөө. Замдаа төлөвлөсөн ёсоор Visalia хотын дагуул хот Exeter гэдэг нэгэн жижиг хотоор зогсов. Энэхүү хот нь байшин дээрх том зургын /mural/ цуглуулга бүхий өвөрмөц хот юм. Хүүхдүүд өгсөн газрын зураг, танилцуулгын дагуу зураг бүрийг сайтар ажиглан дотроос нь нуугдмал зургийг олох даалгавартай тул их л хөгжилтэйгээр цагийг өнгөрөөгөөд гэрийн зүг хөдөллөө. Машин дотор ирснээ бодвол дуу хөөр инээд наргиантай давхисаар нэг л мэдэхэд хотдоо ороод ирсэн байлаа.
Ийнхүү хүүхдүүд маань зугаатай сайхан 4 өдрийг “зуслан дээр” өнгөрөөлөө. Дараа жил хүртэл хол байна даа.
Нэмэлт: Өгсөн урилга, тэтгэмжийн дагуу манай хотын Монгол хүүхдүүдээс 3 хүүхэд дээр дурдсан “Youth Track at the 16th Annual Sierra Nevada Alliance Conference”-д www.sierranevadaalliance.org/news/calendar/profile.shtml?index=1248885110_11755&cat=&loc=&listpage=1
оролцож Сийра Нэвадагийн нурууд, Тахое нуур, хүрээлэн байгаа байгаль орчныхоо талаар нэлээд их зүйл сонсож сурж мэдэж ирцгээсэн. Магадгүй эдгээр хүүхдүүдээс маань ойрын үед болон ирээдүйд эрэлттэй, борлуулалттай мэргэжлийн нэг болох байгаль орчны хамгаалал, судалгааны чиглэлийн мэргэжлийг сонирхон эзэмшихийг хэн үгүйсгэх вэ.
No comments:
Post a Comment