Алдарт сэтгэл судлаач эрдэмтэн Daniel Goleman дэлхий дахинаа EQ, англиар EI emotional intelligence, монголоор бол нийгэмд биеэ авч явах чадвар, сэтгэлийн ухаан, сэтгэл хөдлөлөө удирдах чадамж гэхчилэн орчуулагдаад байгаа, миний хувьд сэтгэлийн чадамж (IQ оюуны чадамж, EQ сэтгэлийн чадамж) гэж буулгавал тун тохиромжтой гэж үзээд байгаа чадварыг доорх 5 хэсгээс бүрддэг гэж үздэг.
1. Өөрийгөө ойлгож мэдэх. Өөрийн бодол санаа, мэдрэмж, чадал, чадамж, сул тал, үнэт зүйл, юунаас тэмүүлэл авдаг, бусдад ямар сэтгэгдэл төрүүлдэг зэргээ таньж мэдэх, эдгээр нь өөрийн сонголт, үйлдэлд хэрхэн нөлөөлж байгааг олж харах. Энэ нь биднийг дотор хүн үрүүгээ улам гүнзгий өнгийхөд сургадаг.
2. Өөрийн сэтгэл санааг удирдах. Өөрийгөө таньж мэдсэн үндсэн дээр тухайн нөхцөл байдалд тохируулж сэтгэл санаагаа жолоодох. Ялангуяа өөрийн сөрөг импульс, сэтгэл санааны байдлаа хянах, өөр тийш нь залах. Энэ нь өөрийгөө хянах, сахилга батад сургадаг.
3. Өөрийгөө идэвхжүүлэх (эрчимжүүлэх, мотивацилах) Өөрийн тусын тулд амжилтанд тэмүүлэх, хүрэхийн тулд өөртөө урам зориг, түлхэц өгөх чадвар. Хүмүүс ихэвчлэн өөрийн дур сонирхолдоо зүйлдээ ингэж зүтгэдэг. Төрөлхийн энэ чадвар сайтай төрөөгүй л бол дунд сургуулийн наснаас эхлээд хүүхдүүдийг түлхэх хэрэгтэй болж эхэлдэг. Хэрхэн эндхийн Монгол хүүхдүүдийг хэн нэгний түлхэлт, шаардлагагүйгээр өөрийгөө идэвхжүүлээд хичээл номдоо шамддаг болгох вэ гэдэг миний эрэл хайгуулын нэг. Судалж, ажиглаж, уншиж байгаад монгол эцэг эхчүүддээ нэг зөвлөмж гаргачих санаатай.
4. Бусдын сэтгэл санаа, мэдрэмжийг ойлгож таних. Энэ нь бусдын үзэл бодлыг хүлээж авч сурах, тэднийг өрөвдөх, хайрлах, энэрэх, санаа тавихад сургадаг.
5. Харилцааны чадвар. Бусдыг ойлгож мэдсэнээр түүнд тохируулж харилцах. Энэ нь бусадтай зөв сайхан харилцаа үүсгэж явахад тусалдаг.
Хүн бүхэн харилцан адилгүй түвшний сэтгэлийн чадамжтай төрдөг ч шургуу зан, дадлага практис болон эцэг эх, багш, сурган чиглүүлэгчийн заавар зөвлөгөөгөөр энэ чадвараа сайжруулах бүрэн боломжтой. Эмэгтэйчүүдэд энэ чадвар илүүтэй хөгжсөн байдаг. Сэтгэлийн чадамж нь нас ахих тутам улам сайжирдаг гэж үздэг. Хөгшчүүл улам зөөлөн, сайхан ааштай болоод байдгийн шалтгаан нь энэ хэ хэ.
Судалгаагаар хүүхдэд сэтгэлийн чадамжийг эрт суулгах тутам тэдний цаашдын эрүүл мэнд, сайн сайханд урт хугацааны туршид сайнаар нөлөөлдөг гэж гардаг. Эрдэмтдийн хийсэн судалгаануудаас харахад хүүхдийн сэтгэлийн чадамж, зан байдал нь 8 насны орчимд төлөвшиж эхэлдэг тул энэ насан дээр тэдний ирээдүйн зан төлөв, сэтгэл санааны эрүүл мэндийг таамаглаж хэлэх боломжтой гэж үздэг. Өөрөөр хэлбэл хүүхдүүд энэ насны орчимд өөрийн сэтгэл хөдөл, санаагаа зөвөөр илэрхийлдэг, бусдад санаа тавьдаг, хүндэлдэг харилцаа үүсгэж чадаж байвал том болоод сэтгэлд санааны уналт, хүчирхийлэл болон бусад сэтгэцийн асуудлаас хол байх магадлалтай гэсэн үг. Тэгэхээр хүүхдэд багаас нь сэтгэлийн чадамжийг суулгахад залуу эцэг эхчүүд юу хийж болох вэ? Саяхан Том Хэнкс тоглосон Mr.Rogers киноны гол дүр болсон Рожер гэдэг хүний хийдэг байсан хүүхдэд зориулсан нэвтрүүлэг нь Америкийн олон үеийн хүмүүсийн сэтгэлийн чадамжид чухал нөлөө үзүүлсэн гэж үздэг. Үүнтэй адил санаагаар бага насны хүүхдэд зориулан хийгддэг "Daniel Tiger's Neighborhood" гээд PBS-ийн хүүхэлдэйн киноны цувралыг хүүхэддээ 2 нас орчмоос (үүнээс өмнө насанд дэлгэц харуулахгүй байхыг эрдэмтэд, эмч нар зөвлөдөг) эхэлж үзүүлэхэд их тохиромжтой. Энэ нь бид нарын өмнөөс хүүхдүүдэд маань уур хилэн, урам хугарах, гуниглах зэрэг тохиолдоход яах талаар сайхан заагаад өгдөг билээ. Нийтийн үнэгүй ТВ учраас үнэгүйгээр үзээд байж болно.
2. Өөрийн сэтгэл санааг удирдах. Өөрийгөө таньж мэдсэн үндсэн дээр тухайн нөхцөл байдалд тохируулж сэтгэл санаагаа жолоодох. Ялангуяа өөрийн сөрөг импульс, сэтгэл санааны байдлаа хянах, өөр тийш нь залах. Энэ нь өөрийгөө хянах, сахилга батад сургадаг.
3. Өөрийгөө идэвхжүүлэх (эрчимжүүлэх, мотивацилах) Өөрийн тусын тулд амжилтанд тэмүүлэх, хүрэхийн тулд өөртөө урам зориг, түлхэц өгөх чадвар. Хүмүүс ихэвчлэн өөрийн дур сонирхолдоо зүйлдээ ингэж зүтгэдэг. Төрөлхийн энэ чадвар сайтай төрөөгүй л бол дунд сургуулийн наснаас эхлээд хүүхдүүдийг түлхэх хэрэгтэй болж эхэлдэг. Хэрхэн эндхийн Монгол хүүхдүүдийг хэн нэгний түлхэлт, шаардлагагүйгээр өөрийгөө идэвхжүүлээд хичээл номдоо шамддаг болгох вэ гэдэг миний эрэл хайгуулын нэг. Судалж, ажиглаж, уншиж байгаад монгол эцэг эхчүүддээ нэг зөвлөмж гаргачих санаатай.
4. Бусдын сэтгэл санаа, мэдрэмжийг ойлгож таних. Энэ нь бусдын үзэл бодлыг хүлээж авч сурах, тэднийг өрөвдөх, хайрлах, энэрэх, санаа тавихад сургадаг.
5. Харилцааны чадвар. Бусдыг ойлгож мэдсэнээр түүнд тохируулж харилцах. Энэ нь бусадтай зөв сайхан харилцаа үүсгэж явахад тусалдаг.
Хүн бүхэн харилцан адилгүй түвшний сэтгэлийн чадамжтай төрдөг ч шургуу зан, дадлага практис болон эцэг эх, багш, сурган чиглүүлэгчийн заавар зөвлөгөөгөөр энэ чадвараа сайжруулах бүрэн боломжтой. Эмэгтэйчүүдэд энэ чадвар илүүтэй хөгжсөн байдаг. Сэтгэлийн чадамж нь нас ахих тутам улам сайжирдаг гэж үздэг. Хөгшчүүл улам зөөлөн, сайхан ааштай болоод байдгийн шалтгаан нь энэ хэ хэ.
Судалгаагаар хүүхдэд сэтгэлийн чадамжийг эрт суулгах тутам тэдний цаашдын эрүүл мэнд, сайн сайханд урт хугацааны туршид сайнаар нөлөөлдөг гэж гардаг. Эрдэмтдийн хийсэн судалгаануудаас харахад хүүхдийн сэтгэлийн чадамж, зан байдал нь 8 насны орчимд төлөвшиж эхэлдэг тул энэ насан дээр тэдний ирээдүйн зан төлөв, сэтгэл санааны эрүүл мэндийг таамаглаж хэлэх боломжтой гэж үздэг. Өөрөөр хэлбэл хүүхдүүд энэ насны орчимд өөрийн сэтгэл хөдөл, санаагаа зөвөөр илэрхийлдэг, бусдад санаа тавьдаг, хүндэлдэг харилцаа үүсгэж чадаж байвал том болоод сэтгэлд санааны уналт, хүчирхийлэл болон бусад сэтгэцийн асуудлаас хол байх магадлалтай гэсэн үг. Тэгэхээр хүүхдэд багаас нь сэтгэлийн чадамжийг суулгахад залуу эцэг эхчүүд юу хийж болох вэ? Саяхан Том Хэнкс тоглосон Mr.Rogers киноны гол дүр болсон Рожер гэдэг хүний хийдэг байсан хүүхдэд зориулсан нэвтрүүлэг нь Америкийн олон үеийн хүмүүсийн сэтгэлийн чадамжид чухал нөлөө үзүүлсэн гэж үздэг. Үүнтэй адил санаагаар бага насны хүүхдэд зориулан хийгддэг "Daniel Tiger's Neighborhood" гээд PBS-ийн хүүхэлдэйн киноны цувралыг хүүхэддээ 2 нас орчмоос (үүнээс өмнө насанд дэлгэц харуулахгүй байхыг эрдэмтэд, эмч нар зөвлөдөг) эхэлж үзүүлэхэд их тохиромжтой. Энэ нь бид нарын өмнөөс хүүхдүүдэд маань уур хилэн, урам хугарах, гуниглах зэрэг тохиолдоход яах талаар сайхан заагаад өгдөг билээ. Нийтийн үнэгүй ТВ учраас үнэгүйгээр үзээд байж болно.
Unlock podcast дээрээс Daniel Goleman-ыэ Emotional Intelligence гэдэг номыг сонсоогүй хүн байвал сонсоорой.
No comments:
Post a Comment